Najveći uticaj čoveka na globalnom nivou, pored promene reljefa planete (ovo je nužno) zbog izgradnje, jeste uticaj na njene sfere: atmosferu, hidrosferu i litosferu. Osnovni razlog je za svoju dobrobit, ali se sve to vraća kao bumerang i počinje stvarati sve veće i veće probleme.
Najizraženiji uticaj je uticaj na klimu planete. Oni koji neveruju u naučne dokaze o antropološkom uticaju na globalno zagrevenje popularno se nazivaju “klimatski skeptici”. Oni često govore samo o uticaju Sunca i gibanju Zemljine ose. Daleko od toga da to nije tačno, ali nije samo to u pitanju. Od 1950. godine sunčeva aktivnost nije drastično porasla, ali koncentracija gasova sa efektom staklene bašte (slika 1) jeste. To se može videti na mnogim dijagramima u svetu, a od ljudi i naučnih institucija koji se bave ovom problematikom. Gasovi koji imaju najveći udeo u stvaranju efekta staklene bašte su sledeći:
– Ugljen-dioksid                                                     Slika 1.
– Vodena para
– Azotsuboksid
– Metan
– Ozon (troposferski)
– …i još neki.
Ugljendioksid i vodena para učestvuju sa oko 90% u ovom procesu, dok ostali znatno manje, ali nikako zanemarljivo. Koncentracija CO2 je naglo počela da raste posle drugog svetskog rata. Razlog tome su fosilni izvori koji se koriste u saobraćaju i industriji, tu je i sagorevanje uglja. Sinoć sam pročitao da tri kineske termoelektrane (rade ne uglju) ispuštaju više gasova sa efektom staklenika nego cela Velika Britanija. Neverovatan podatak.
Karbonski otisak je mera zagađenja i predstavlja ukupno ispuštenu koncentraciju gasova sa efektom staklene bašte koji potiču od pojedinca ili preduzeća. Izražava se u tonama, a može se raditi i na nacionalnom nivou. Najčešće se izračunava na jednu godinu, odnosno t/god.
Veliki problem predstavnja sagorevanje uglja, paljenje šuma i slično zbog oslobađanja ugljenka C, koji se kombinije sa molekulom kiseonika O2. To je primećeno kada je ustanovljena promena odnosa molekula O2 i N2.
“Efekat staklene bašte” je dobio ovaj naziv jer njegovi gasovi imaju ulogu u zagrevanju Zemlje baš kao pravi staklenik nad baštama. Atmosfera propušta Sunčevo zračenje (ne svih delova elektromagnetnog spektra) koje dospeva do površine Zemlje i zagreva je. Toplota sa površine Zemlje se podiže u više slojeve atmosfere i noću se određena količina predaje u svemir. Međutim tu ravnotežu remete gasovi sa efektom staklenika i veća količina toplote od potrebne se zadržava i tako lagano dolazi do globalnog zagrevanja. Ovi gasovi cu propustljivi za Sunčevo zračenje, ali nisu propustljivi za toplotu sa Zemlje.
Sunčevi zraci ne zagrevaju vazduh, već prolaze kroz njega i “upija” ih Zemlja koja se zagreva, a sam vazduh zagreva toplota koja se podiže sa zagrejanog tla. Koliko će se Sunčevih zraka “upiti”, a koliko relektovati zavisi od stepena refleksije određena površine. Sneg ima najveći stepen refleksije.
Međutim, u prošlosti su koncentracije CO2,u nekim periodima, bile znatno veće nego danas a temperature su bile niže. Ipak, to su bili prirodni ciklusi i bez atropološkog ispuštanja ugljenika koji vezuje kiseonik, sagorevanja fosilnih goriva koje je tada mirovalo u dubini zemlje, bez paljenja šuma koja je udisala CO2 i pravila ravnotežu, bez promene reljefa i površine tla izgradnjom… Danas u oblasti Amazona nestaje svakog dana površina šume veličine prosečnog grada, ali to je samo jedan delić planete.

…nastaviće se!